Жозеп Боррель, Европа Биримдигинин тышкы иштер жана коопсуздук саясаты боюнча Жогорку өкүлү жана Европа комиссиясынын вице-президенти
Россияга каршы санкциялар пайдалуубу? Ооба, алар Владимир Путинге жана анын жан-жөкөрлөрүнө азыртадан эле катуу сокку урууда жана алардын орус экономикасына тийгизген таасири убакыттын өтүшү менен күчөйт.
Россия Украинага басып кирип, эл аралык мыйзамдарды атайын бузгандыктан, ЕБ Москвага каршы алты санкция пакетин кабыл алды. Азыркы учурда биздин чаралар Россияда дээрлик 1200 жеке жана 98 юридикалык жактарына, ошондой эле Россиянын экономикасынын бир топ секторлоруна багытталган. Бул санкциялар G7 мүчөлөрү менен макулдашуу боюнча кабыл алынган. Алардын натыйжалуулугу кырктан ашык башка өлкөлөрдүн (анын ичинде салттуу нейтралдуу өлкөлөр да) кабыл алышы же ушуга окшогон чараларды көрүү менен жогорулайт.
2022-жылдын аягына чейин биз россиялык нефть импортун 90% кыскартабыз жана газ импортун тездик менен азайтып жатабыз. Бул чечимдер акырындык менен бизди Владимир Путиндин агрессиялуулугуна каршы саясий тандообузга тоскоол болгон көз карандылыктан арылтууда. Ал Европа энергетикалык көз карандылыгынан улам санкция салууга барбайт деп эсептесе керек. Бул жаңжал учурунда россиялык режиминин көптөгөн жаңылыш эсептөөлөрүнүн эң азы эмес. Албетте, Россиянын энергетика тармагынан мындай тездик менен ажыратуу ЕБнин көптөгөн өлкөлөрү жана экономиканын айрым тармактары үчүн да олуттуу кыйынчылыктарды жаратат. Бирок бул биздин демократияны жана эл аралык укукту коргоо үчүн төлөшүбүз керек болгон баа жана бул маселелерди толук тилектештик менен чечүү үчүн зарыл кадамдарды жасап жатабыз.
Суроо пайда болушу мүмкүн, бул санкциялар чындап эле россиялык экономикасына таасир береби? Жөнөкөй жооп - таасир берет. Россия чийки затты көп экспорттоп жатканы менен, өзү өндүрбөгөн кошумча наркы жогору продукциялардын көбүн импорттоодон башка аргасы жок. Бардык өнүккөн технологиялар боюнча ал Европадан 45% жана АКШдан 21% көз каранды, Кытайда салыштырмалуу 11% гана.
Украинадагы согуштун контекстинде өтө маанилүү болгон аскер тармагындагы санкциялар Россиянын «Искандер» же KН-101 сыяктуу так башкарылуучу ракеталарды чыгаруу мүмкүнчүлүгүн чектейт. Дээрлик бардык чет элдик унаа өндүрүүчүлөр да Россиядан кетүүнү чечишти жана россиялык өндүрүүчүлөр чыгарган бир нече унаалар коопсуздук жаздыкчалары жана автоматтык кыймыл берүү коробкасы жок сатылат.
Нефть өнөр жайы чет өлкөлүк операторлордун чыгып кетишинен гана эмес, горизонталдык бургулоо сыяктуу алдыңкы технологияларга жетүү кыйынчылыгынан да жапа чегип жатат. Россиялык өнөр жайынын жаңы скважиналарды ишке киргизүү мүмкүнчүлүгү чектелүү. Акыры, аба байланышын сактап калуу үчүн, Россия башкалардын учуусуна уруксат берүү үчүн зарыл болгон запастык бөлүктөрүн кайра куруу үчүн өзүнүн учактарынын көбүн колдонуудан чыгарышы керек болот. Буга ошондой эле каржы рынокторуна кирүү мүмкүнчүлүгүн жоготуу, ири глобалдык изилдөө тармактарынан ажыроо жана мээнин массалык агылышы кошулду.
Россиянын экономикасы үчүн Кытай сунуш кылган альтернативага келсек, чындыгында ал чектелген бойдон калууда, айрыкча жогорку технологиялык продуктыларга карата. Өнүккөн өлкөлөргө экспортуна өтө көз каранды болгон Кытай өкмөтү бүгүнкү күнгө чейин Россияга батыштын санкцияларын өтүүгө жардам бербей келет. Кытайдын Россияга болгон экспорту батыш өлкөлөрүнүн деңгээлине түштү.
Бул олуттуу жана өсүп жаткан кесепеттер Владимир Путиндин стратегиялык эсептөөлөрүнүн өзгөрүшүнө алып келеби? Балким, жакын арада эмес: анын иш-аракеттери биринчи кезекте экономикалык логикага таянбайт. Бирок, аны май же курал тандоого мажбурлоо менен, санкциялар аны акырындык менен катаалдыкка салды.
Ал эми бул санкциялардын үчүнчү өлкөлөргө, өзгөчө россиялык жана украиналык буудайга жана жер семирткичтерге көз каранды болгон Африка өлкөлөрүнө тийгизген таасирине келсек, алар үчүн жоопкерчилик азык-түлүк кризисинин шартында турат. Биздин санкциялар эч кандай түрдө россиялык буудайды же жер семирткичти экспорттоого каршы багытталган эмес, ал эми Украина Кара деңиздин блокадасынан жана орус агрессиясынан улам кыйрагандыктан буудайын экспорттой албай жатат. Эгерде биздин санкцияларга байланыштуу ушундай маселелер жаралса, биз аларды чечүүнүн тиешелүү механизмдерин түзүүгө даярбыз. Бул тууралуу африкалык кесиптештериме кабарладым жана биздин санкциялар боюнча орус бийлигинин калпына алданып калбоосун сурандым.
Дүйнөлүк энергетика жана азык-түлүк рынокторундагы кыйынчылыктарга чыныгы жооп согушту токтотуу болуп саналат. Буга Россиянын диктаты менен жетишүү мүмкүн эмес, бул Россиянын Украинадан чыгып кетиши менен гана ишке ашат. Мамлекеттердин аймактык бүтүндүгүн урматтоо жана күч колдонбоо батыштык же европалык принциптер болуп саналбайт. Алар бардык эл аралык укуктун негизинде турат. Россия аларды кайдыгерлик менен тебелеп жатат. Мындай бузууну кабыл алуу глобалдык масштабда джунгли мыйзамына жол ачуу болуп саналат.
Мындан бир нече жыл мурда бир аз жөнөкөй ойлогондон карабастан, экономикалык өз ара көз карандылык автоматтык түрдө эл аралык мамилелерди тынчтандырууну билдирбейт. Ошондуктан мен мандатымдын эң башынан бери чакырып келе жаткан держава катары Европага өтүү өтө зарыл болуп саналат. Украинага басып кирүү менен бетме-бет кабылганда, бизге провокация жасаганда Европа жооп кайтара аларын көрсөтүп, ниеттен аракетке өтө баштадык. Биз Россия менен согушууну каалабагандыктан, азыр бул жооптун негизинде экономикалык санкциялар турат. Алар азыртадан эле таасирин тийгизе баштады жана жакынкы айларда дагы чоң таасирин тийгизет.